Activerende praatplaat

Duurzaamheid, we moeten er allemaal aan. Dus ook de gemeente Hoekschewaard. En zoals in zoveel organisaties heb je ook bij Hoekschewaard de voorlopers. Mensen die vooruit willen, gedreven door idealen en ambitie. Maar hoe houd je de energie erin, hoe krijg je collega’s mee die iets meer overtuigd willen worden? Juist! Met een activerende illustratie, die laat zien hoe je echt een vuist kan maken.

Samenhang in beeld

Adviesbureau OverMorgen en de gemeente vroegen mij daarom aan te schuiven bij een werksessie. In de sessie werd gekeken welke winst een integrale benadering oplevert. Welke kansen ontstaan als je de circulaire economie, energietransitie, klimaatadaptie en biodiversiteit in samenhang combineert? Tijdens de werksessie werden verhalen verzameld, ideeën uitgewisseld, kennis gedeeld. Een snelkookpan die borrelde, te energiek om binnen de kleine ruimte van de workshop te houden. En aan mij de vraag dat alles in één samenhangend illustratie te vangen.

Wervend en inspirerend toekomstpersectief

Het resultaat is een wervende tekening, die als infographics laat zien welke thema’s en aspecten van belang zijn. Zowel direct verbonden met duurzaamheid, maar bijvoorbeeld ook het sociale domein en stakeholders. Als praatplaat laat de tekening zien welke energie je vrij kan maken door integraal te benaderen. En welk toekomstbeeld daarbij hoort. Een werveling waardoor idealen en ambities werkelijkheid worden!

zakelijke praatplaat brainstormsessies live tekenaar risicomanagement luchtverkeersleiding

 

Praatplaat zakelijk tekenen

De luchtverkeersleiding vroeg mij een zakelijke praatplaat te tekenen over Risicomanagement. Zowel binnen projecten, als binnen de complete organisatie. Voor luchtverkeersleiding natuurlijk onontbeerlijk. 

Als start schoof ik aan bij een interne brainstormsessie, waarin de facetten van Risicomanagement besproken en uitgediept werden. Van de uitkomst kon ik vervolgens een praatplaat te maken. Een opzet die ik al wel vaker bij deze opdrachtgever had gedaan en die vaak goed beantwoordt aan de complexe en specifieke informatie die ik voor de Luchtverkeersleiding verbeeldt. 

Bedoelt iedereen hetzelfde?

In dit geval besloten we de tijdens de sessie zelf al een eerste versie van de plaat te maken. Live tekenen dus. Zo konden we in de brainstormsessie gelijk een eerste illustratie op het scherm zetten. Én hadden we gelijk een mooi resultaat. Aan de hand van die eerste schets toetsten we of iedereen hetzelfde bedoelde. Na afloop nam ik de tekening mee naar huis om hem verder uit te werken tot een aansprekende zakelijke praatplaat. 

tekenaar bij brainstormsessies zakelijke praatplaat live tekenaar risicomanagement luchtverkeersleiding
Resultaat getekend tijdens brainstormsessie

Voorbereiden! Of niet?

Voor deze vraag, maar eigenlijk voor alle brainstormsessies met tekenaar, helpt een goede voorbereiding. Die voorbereiding bestaat dan uit het verkennen van de hoofdthema’s en de lijnen die daaruit voortvloeien, zodat al een eerste opzet uitgedacht kan worden die zich vervolgens tijdens de sessie laat vullen. 

Is die voorbereiding niet mogelijk, dan is er altijd wel weer een manier om toch te werken naar  een samenhangende tekening met een sterk beeld. Eén van die manieren is om samen te gaan tekenen.  De vragen die je dan bij het uittekenen tegen komt, vormen dan de discussies die dan gevoerd kunnen worden. Dan bouw je echt samen aan een tekening. 

Inhoudelijk / tekenen

In deze sessie besloten we de discussies en de tekening pas op het laatst samen te laten komen. Voordeel: discussies in deelgroepen kunnen dan vol op de inhoud gevoerd worden, waardoor je verdieping en scherpte in de inhoud krijgt. En dat tekenwerk, dat verzorg ik dan wel als tekenaar bij een brainstormsessie. 

Illustraties adviesrapport bodemkwaliteit vitale bodem met daarin biodiversiteit, organische stof, bodemchemie, CO2-opslag bodemstructuur en de onderlinge verbanden.

Stikstof, broeikasgassen, verdroging, klimaatverandering. Je leest en hoort er veel over. Maatschappelijke vraagstukken, maar ook van grote invloed op de bodem en dus op onze leefomgeving en voedselvoorziening. De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) vroeg mij illustraties te maken voor het advies ‘De bodem bereikt?!’. 

In het advies staat de zorgwekkende toestand van de Nederlandse rurale bodems centraal. Chemische vervuiling, vermesting, verdichting en een slechte biodiversiteit zorgen ervoor dat bodems steeds slechter te gebruiken zijn. Als landbouwgrond, maar ook voor waterberging en CO2-opslag. De Rli wil aandacht voor de bodem in het overheidsbeleid, zodat de bodems weer vitaal en gezond worden. En de bodemkwaliteit dus weer toeneemt.

Visuele notulen als basis voor tekeningen

Voor het advies werd een aantal expert-meetings georganiseerd, waarbij ik aanwezig was. Bij deze meetings zaten onderzoekers om tafel samen met praktijkmensen, en natuurbeschermers met boeren. Ter voorbereiding maakte ik een aantal illustraties, en tijdens de sessies maakte ik visuele notulen. Deze tekeningen samen vormden dus de basis voor de set illustraties die ik maakte voor het uiteindelijke advies. 

Het resultaat is een set striptekeningen, variërend van meer infographics en praatplaten tot echt inhoudelijke informatietekeningen. De tekeningen zijn getekend in een toegankelijke stijl, die de complexe inhoud begrijpelijk maken. De illustraties zijn opgenomen in het advies.

Klik hier voor het volledige rapport.

bodemverontreiniging stikstof broeikasgas en uitspoeling van de bodem. heldere tekeningen, complexe inhoud.

Van praatplaten en illustraties naar animatie

De Raad heeft het advies aangeboden aan minister Schouten. Daarom heb ik de inhoud van het advies nog eens samengevat in een uitleganimatie, in samenwerking met animatiestudio Colored Goods. De gemaakte illustraties vertaalden we daarvoor naar een heldere, kordate animatiestijl.  

Klik hier voor de animatie.

still uit animatie bodem bereikt met daarin samenstelling van bodem en geschiktheid voor functies van de bodem. heldere tekeningen, complexe inhoud

Meer info? Klik hier.

Online vergaderen, e-conferences, videobellen, het bestond allemaal al, maar door corona is het ineens de dagelijkse manier van werken geworden. Net als online live tekenen. Waar ik vroeger aan een tafel zat bij een overleg of een symposium, teken ik nu gewoon mee via schermdelen. Live tekenen op afstand dus.

online live tekenen op afstand verslag live sneltekenen notulen videoconferencing videobellen

Tekenen tijdens het gesprek

Ik kan verslag leggen of visuele notulen maken terwijl de deelnemers in gesprek zijn. Je ziet de tekening dan ter plekke ontstaan. Maar ik kan ook in een overleg reageren met een schets en daarmee het gesprek verder brengen. Zo krijg je scherpere discussies, meer focus en heeft iedereen hetzelfde beeld waar het over moet gaan. 

online live tekenen zoom goto-meetings teams Skype visueel verslag getekend terwijl de rest kijkt
Screenshot gemaakt tijdens sessie. Deelnemers zien het resultaat direct in beeld (links onder) terwijl ik teken (linksboven, geel shirt)

Platform

Zoom, Teams, Skype, Whereby, Webex, Hangouts, eigenlijk is alles wel mogelijk, al vraagt het ene platform soms een wat andere werkwijze dan een andere. 

Live tekenen op afstand, het kan dus gewoon. Is het net zo leuk of misschien wel leuker dan fysiek bij elkaar zitten? Nou, mwa… Maar als het moet, ontdek dan de mooie kanten – focus op de inhoud, samen bouwen aan één tekening, aan één verhaal, met direct resultaat!

online live tekenen sneltekenen zoom visuele notulen verbindend verduurzamen
Visuele notulen, live getekend en gepresenteerd
tijdens online conferentie ‘verbindend verduurzamen’
Raad voor de leefomgeving en infrastructuur
fietspad van de toekomst utrecht illustratie van circulair en duurzaam fietspad klimaatrobuust en praktisch praatplaat

Visietekening 

Een visietekening van het fietspad van de toekomst, dat was de vraag die KWS me stelde. Voor mij als enthousiast fietser natuurlijk een leuke vraag! De visieplaat werd gepresenteerd bij een tentoonstelling over een fietssnelweg in de provincie Utrecht en moest daarom inspirerend en enthousiasmerend zijn. En… als het ook even kon ook laten zien wat KWS wel niet kan als grote speler in infrastructuur. 

De briefing van KWS vond plaats op hun locatie in Utrecht. Ik kwam, zoals dat bij een opdracht zoals deze hoort, natuurlijk op de fiets. Over asfalt en beton kwam ik aan bij het kantoor, dat pal naast een asfaltcentrale staat. En in deze wereld van stoere mannen die dingen maken gingen we dus praten over fietsen en fietspaden. 

Circulair en duurzaam

In de tekening zie je dat het fietspad circulair en duurzaam is. Circulair in het materiaalgebruik, zoals verpulverd, oud asfalt, maar ook (en die is veel leuker) die gemaakt is met bagger. Duurzaam omdat het fietspad echt iets bij kan dragen aan de omgeving. Bijvoorbeeld als waterberging onder de rijbaan zelf. Of wanneer de bermen ingezaaid worden met kruidenrijke grasmengsels, als Honey Highway

Snel en veilig

Én je ziet dat het fietspad snel en veilig is. Het fietspad is bovendien méér dan een fietspad alleen. Het gaat over dynamische wegmarkeringen, die ’s ochtend en ’s avonds verschillen. Via de WiFi-wordt je op de hoogte gehouden van eventuele stremmingen, of, zo kan ik me voorstellen, wanneer een flinke bui je tegemoet komt. Verlichting gaat met de fietsers mee, zodat het ’s nachts donker is, waar het donker moet zijn. Rustplaatsen zijn aangename plekken, die ook nog een handig zijn omdat je je fiets er kan opladen. En waarschijnlijk je telefoon ook wel. 

Spandoek

Tijdens de briefing, en ook tijdens de uitwerking, was het erg leuk om te de praktische doeners van KWS er bewust van te laten zijn dat ze met hun kennis en vakmanschap goud in handen hebben. De visietekening van het fietspad van de toekomst werd uiteindelijk gepresenteerd op een groot canvas. Zoals KWS me later berichtte: “Hiermee stalen we de show!”. En ondertussen dachten ze van vast: En nu aan de slag! En terecht. Als je bij KWS zit, heb je dus ook helemaal niet het idee dat het fietspad van de toekomst ver weg is. De toekomst is dichtbij!

Meer illustraties? Klik hier!

Meer infographics/praatplaten? Klik hier!

Ruim Baan voor de digitale infrastructuur Visualisatie Praatplaat Nederland digitaal ruimtelijk economisch netwerken systemen scenario's

Praatplaat

Om dit stuk te lezen, bent u het internet opgegaan. Via de kabel, via de Wifi of via een mobiel netwerk. De digitale infrastructuur zoals we die nu kennen gaat de komende jaren flink verbeterd worden. Hoe? Dat is uitgedacht in de Ruimtelijke Economische Ontwikkelstrategie (REOS). En mij werd gevraagd om dat te visualiseren in een praatplaat.

De REOS is ontstaan uit een samenwerking tussen de Rijksoverheid, 5 provincies, grote steden en economic boards. In de Ontwikkelstrategie is verkend hoe de internationale concurrentiepositie van Nederland zo sterk mogelijk gemaakt kan worden. Een van de actiepunten in de REOS is dus ‘Ruim baan voor de Digitale Infrastructuur’. 

Opgaven in beeld

Om de digitale infrastructuur op orde te brengen, zijn de drie hoofdopgaven in beeld gebracht – ziet u ze?

  1. Datacenters
  2. Nieuw (glasvezel) netwerk
  3. Mobiele bereikbaarheid 

In de tekening wordt de inhoud van de opgaven geïllustreerd. Datacenters komen aangevaren en moeten een plek krijgen. De kabelhaspels visualiseren het nieuwe netwerk, en de masten verbeelden de mobiele bereikbaarheid op het 5G-netwerk. Maar je ziet ook welke opgaven opnieuw ontstaan: waar komen die nieuwe datacenters? Hoe sluit je alles op elkaar aan? 

Ruim baan!

Die nieuwe infrastructuur moet dus bijdragen aan de concurrentiepositie van Nederland. Daarom herken je de verschillende steden en regio’s in Nederland aan hun economische activiteit. Van hi-tech en design in Eindhoven tot vrede en justitie in Den Haag. Van de havens in Rotterdam tot de landbouw in Friesland. Alle hebben dus baat bij een goede digitale aansluiting op de wereld. En daarom, zoals de titel van de tekening zegt: Ruim baan voor de infrastrcutuur!

Meer praatplaten? Klik hier!

Of liever infographics? Klik hier!

getekend verslag gas eraf Utrecht. Ronald van der Heide is sneltekenaar, live tekenaar en maakt visuele notulen. Onderwerpen zijn klimaat, energie, duurzaamheid of zoals in dit geval: het gas eraf.

In 2030 moeten we van het gas zijn. Hoe ziet dat er uit voor de stad Utrecht? Een stad zonder gas, wat is daarvoor nodig, en hoe krijg je dat voor elkaar? Daarover debatteerde  gemeente, energie leverancier en betrokken burgers. Visies werden gepresenteerd. Meningen werden gedeeld. Onderwijl tekende ik live mee met gas op de plan, zodat ik de avond kan afsluiten de presentatie van een getekend verslag.

Het debat werd georganiseerd door Aorta en TivoliVredenburg en vond plaats in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen, maar past natuurlijk in een veel breder, nationaal perspectief. Hoe gaan we als land van het gas? Warmtenetten, hernieuwbare energie, biomassa en vooral heel veel isoleren. Het kwam allemaal aan bod. En natuurlijk ook de kosten, haalbaarheid en de haast die ermee gemoeid is. Best spannend allemaal hoe dat moet gaan lukken.

Visies en meningen

De avond begon met 3 presentaties, waarin gemeente, Eneco en Energie-U hun visies aan de hand van een zelfgekozen beeld illustreerden. Vervolgens mochten de politieke partijen hun ideeen en meningen geven. Naast feiten en rationele beschouwingen ging het ineens ook over politieke opvattingen en emoties. Visies, meningen, de praktijk; alles liep door elkaar heen, waarmee maar weer duidelijk werd hoe ingewikkeld het allemaal is. Na het politieke debat plaatste ik met mijn getekend verslag alles weer in perspectief. Én zodat iedereen met hetzelfde beeld naar huis ging om te werken aan dat ultieme doel: het gas eraf!

Nog meer gas?

In de afgelopen jaren heb ik meerdere tekeningen en strips gemaakt over de toekomst van gas, waaronder de volgende:

tekeningen over de toekomst van gas

strip “Gedonder in Groningen”

visuele notulen debat ‘klimaatneutraal Woerden’

Praatplaat ANWB Wegenwacht Winkel Ronald van der Heide illustraties visualisaties tekeningen strip maakt complexe informatie makkelijk organisatie proces

De ANWB, iedereen kent haar wel. Van de wegenwacht, én van de winkels. De verantwoordelijkheid voor de winkels ligt bij de afdeling Retail. Retail vroeg mij een verbeelding te maken van hun organisatie. Het resultaat: een levendige praatplaat/infographics.

Intern en extern

De visualisatie laat twee kanten van Retail zien. In de cirkel is te zien hoe de hele keten van productontwerp tot verkoop eruit zien. Op de voorgrond zijn de manieren verbeeld waarop Retail contact heeft met ANWB-klanten. Daarmee heeft de tekening een tweeledige boodschap. De eigen werknemers kunnen zien wat hun rol is binnen de keten. Daarnaast laat het klantcontact zien hoe belangrijk Retail is voor de ANWB in zijn geheel.

Praatplaat ANWB Wegenwacht Winkel Ronald van der Heide illustraties visualisaties tekeningen strip maakt complexe informatie makkelijk organisatie proces

Net echt

Bij elke tekening vind ik het erg interessant te verkennen hoe je de boodschap het mooist en helderst in beeld kan brengen. Bij het maken van deze tekening vond ik het juist ook heel leuk om te zoeken naar de juiste verbeelding van het ANWB-gevoel. Deels zit dat in het gebruik van de grafische ANWB-elementen, zoals de cirkel (logo) en het kleurgebruik (geel en blauw). Maar ook herkenbare elementen: de Wegenwacht, de winkel, de pasjes, de vrijwilligers. Zo wordt is de tekening een échte ANWB-tekening geworden.

Promotieplaat!

De tekening werd erg goed ontvangen. De opdracht startte met de vraag een praatplaat te maken. Toen de tekening eenmaal klaar was, ging-ie meteen naar de drukker en werd-ie op ansichtkaarten verstuurd. Retail in beeld!

Praatplaat ANWB Wegenwacht Winkel Ronald van der Heide illustraties visualisaties tekeningen strip maakt complexe informatie makkelijk organisatie proces

visualisatie scenario's illustratie omgevingslab Fryslan CO2 neutraal energieneutraal landbouw natuurinclusief biologisch klimaatadaptatie hitech platteland duurzaam reacreatie water

Hoe ziet de ruimtelijke toekomst eruit van Fryslan in 2030? Die vraag stellen provincie, gemeenten en waterschap aan de streek. In vier vogelvluchten visualiseerde ik vier scenario’s die verschillende mogelijkheden laten zien. De scenario’s worden gebruikt om het gesprek met de streek te voeren.

visualisatie scenario's illustratie omgevingslab Fryslan CO2 neutraal energieneutraal landbouw natuurinclusief biologisch klimaatadaptatie hitech platteland duurzaam reacreatie water

Duurzame energie, natuurinclusieve landbouw en hi-tech

Wat er ook gebeurt, een aantal ontwikkelingen zal in de toekomst hoe dan ook plaats vinden. Die ontwikkelingen zie je in elk scenario terug. Energie wordt duurzaam opgewerkt. Boerderijen zijn duurzaam, natuurvriendelijk en milieubewust. Slimme technologieën bieden kansen aan boeren, burgers en buitenlui. En zie daar een glorieuze toekomst met WiFi, drones en zelfrijdende auto’s.

Grootschalig of kleinschalig? Klimaatbestendig of klimaatadaptatie?

De scenario’s laten zien dat de toekomst toch heel verschillend kan zijn. Grootschalig, waarbij Fryslan een wereldspeler wordt met krachtige ketens en economisch florerende bedrijven? Of juist kleinschalig, met hechte netwerken op lokaal niveau? En hoe om te gaan met klimaatsverandering? Hogere dijken, harder pompen, kortom: techniek overwint? Of beweegt Fryslan mee en worden delen land bijvoorbeeld onder water gezet?

Vanuit vogelvlucht het landschap in

De vogelvluchten laten zien hoe het landschap er in de toekomst uit kan komen te zien. Op hoofdlijnen, en op detailniveau. Als je inzoomt zie je de ontwikkelingen die het verschil maken tussen de scenario’s. Zo zie je bij de één een melkbedrijf dat produceert voor de wereldmarkt, terwijl je bij het andere scenario nieuwe, experimentele teelten op lokale schaal ziet.

visualisatie scenario's illustratie omgevingslab Fryslan CO2 neutraal energieneutraal landbouw natuurinclusief biologisch klimaatadaptatie hitech platteland duurzaam reacreatie water

Van visualisatie naar animatie

De visualisaties zitten bomvol informatie. Te veel en te complex om zonder toelichting voor te leggen aan de streek. Daarom hebben we animaties gemaakt. Zij nemen de kijker mee in de vlucht over het landschap, en brengen de toekomst tot leven.

De  animatie is gemaakt in samenwerking met Kees van Velzen (PostLounge) en Leon Leeflang (Colored Goods)

Voor meer informatie over het proces en het doel van de scenario’s op omgevingslab.frl

visualisatie scenario's illustratie omgevingslab Fryslan CO2 neutraal energieneutraal landbouw natuurinclusief biologisch klimaatadaptatie hitech platteland duurzaam reacreatie water

scenario 4 – we omarmen meer water en speuren continu naar kleinschalige nieuwe mogelijkheden 

visuele notulen live tekenen praatplaten illustraties infographics live tekenen grafisch

  

Het Ministerie van SZW vroeg mij om in maart 2017 live te tekenen bij een bestuurdersbijeenkomst “matchen op werk”. Tijdens deze bijeenkomst maakte ik een visueel verslag van het plenaire deel en losse tekeningen van deelsessies. Maar het werk bestond uit veel meer dan live tekenen alleen.

Visueel notulist, visueel facilitator, presentator

Als visueel notulist vormt live tekenen voor mij zo’n beetje de basis. Vaak is mijn inzet breder. En krijgt daarmee ook meer waarde. Daarbij kan je denken aan de volgende mogelijkheden:

  • Tijdens het event: samenvatten en terugblikken;
  • Op weg naar het event: uitnodigingen, voorbereidende tekeningen, slides etc.;
  • Na afloop: verdieping van het live getekende verslag en follow-up

Resultaten in beeld

Tijdens events ben ik meestal een stille, noeste werker. Ik draai een flinke productie, die de moeite waard is om ter plekke te delen. Op de beamer of op het scherm. En ik geef graag een toelichting. Het levert een vrolijke en zinvolle samenvatting op.  Vrolijk omdat de tekening lekker vlot en luchtig getekend zijn. Zinvol omdat ik werk vanuit de context en de inhoud.

Tekeningen, illustraties, uitnodigingen

Ter voorbereiding op een event maak ik dikwijls een tekening voor de uitnodiging. Die maak ik op basis van de inhoud van de bijeenkomst. Zo warm je de genodigden al een beetje op. En het geeft een voorschot op de verslaglegging.

Ook kan ik van tevoren slides maken voor tijdens het event. Denk aan een agenda van de dag, of een tekening die een onderwerp van discussie in beeld brengt. Zo krijg je een herkenbare huisstijl voor en tijdens het event, die uiteindelijk uitmondt in een verslag.

Na afloop: verdieping van het live getekend verslag en follow-up

En dan ligt het visueel verslag er. Een mooie tekening, die een impressie geeft van het event, zowel qua sfeer als qua inhoud. Soms is dat precies wat je nodig hebt.

Maar soms is het juist fijn om het visuele verslag nog verder te comprimeren. Of ze juist door te vertalen naar bijvoorbeeld conclusies of actiepunten. In diezelfde vlotte tekenstijl.

Van visuele notulen naar instant huisstijl

Terug naar de bestuurdersbijeenkomst. Ik tekende dus live. Maar had al het een en ander aan voorbereiding gedaan. Diverse slides en portretten van de sprekers die levensgroot op de schermen werden getoond. En na afloop begon het werk pas echt. Ik maakte samenvattende tekeningen, bracht actiepunten in beeld, visualiseerde droombeelden. Tot voorlopig de laatste stap in het proces: een flyer als promotie van de volgende stap in het “matchen op werk”. “Want,” zo zei mijn opdrachtgever: “jouw tekeningen zijn nu de huisstijl van ons project.”

flyer visuele visuele notulen live tekenen illustratie grafisch huisstijl

infographics en data visualisatie visualization tekenaar illustration complexe informatie in heldere beelden academisch hoogopgeleid onderwijs

Veel van mijn infographics gaan over het weergeven van een proces. Bijvoorbeeld deze: hoe bereik je een wereld zonder fossiele brandstoffen? Infographics kan je ook gebruiken voor het visualiseren van data. Ik doe dat bijvoorbeeld regelmatig voor het blad Transfer, een magazine over internationalisering van het onderwijs. De inhoud van mijn laatste infograhics haalde het journaal: we hebben meer dan 100.000 buitenlandse studenten!

Van informatie naar boodschap

Het item op het journaal was kort en krachtig. Aan de basis daarvan lag een uitgebreide set aan data. Voor mijn infographics zijn diezelfde data gebruikt. De infographics laat echter al heel veel meer nuance en diepgang in de cijfers zijn. Maar toch heb ik ook voor deze infographics keuzes gemaakt: welke cijfers wel in niet in beeld, hoe ze in beeld te brengen en in welke volgorde. En daarbij: welk totaalbeeld laat je zien? Welke sfeer en welke boodschap moet de infographics overbrengen?

Alle data in een overzicht

De boodschap en de sfeer dus: het aantal groeit steeds harder, en buitenlandse studenten brengen extra levendigheid. Kijk je wat gedetailleerder dan zie je allerlei verdiepende informatie, bijvoorbeeld dat het aantal buitenlandse studenten op universiteiten het hardst groeit. Zo zie je dat zo’n infographics aan de ene kant een heel helder beeld geeft, en aan de andere kant een mooie plaat is waar je zo heerlijk de diepte in kan duiken.

infographics data visualisatie visualization tekenaar illustration complexe informatie in heldere beelden academisch hoogopgeleid onderwijs

visueel notuleren visuele notulen oogstfeest gelderland natuur landschap ecologie economie circulair

Tijdens congressen, symposia en kennissessies wordt vaak veel en complexe informatie gedeeld. Tijdens het visueel notuleren leg ik die informatie overzichtelijk en makkelijk leesbaar vast.

Overzichtelijk omdat je met illustraties heel gemakkelijk het verschil kan laten zien tussen hoofdlijnen en bijzaken. De hoofdlijnen vormen de ‘verhaallijn’, terwijl de bijzaken die verhaallijn juist verdiepen, bijvoorbeeld door een grapje in de tekening. De tekeningen zijn vaak met één blik te overzien. En verbanden worden zo snel zichtbaar.

Makkelijk leesbaar omdat je beelden snel kan lezen. Daarnaast zijn visuele notulen vaak levendig, prikkelend, en uitnodigend om te delen.

In mijn visuele notulen verbeeld ik de levendigheid en sfeer van de bijeenkomst. Veel belangrijker nog is het vastleggen van de informatie en kennis in al zijn complexiteit en diepgang. Daarmee worden mijn illustraties een leuk, en vooral ook waardevol middel om events te verslaan.

Mijn visuele notulen teken ik met de hand op een digitaal tablet. Met de hand, zodat spontane, levendige tekeningen ontstaan. Met het digitale tablet zodat ik snel informatie kan verwerken, rangschikken, herschikken en zo inzichtelijk kan maken.

Levendige terugblik

Vaak presenteer ik het resultaat aan het eind van de bijeenkomst of sessie; een gezamenlijke, mooie en vaak vrolijke afsluiting. Met als resultaat een levendige terugblik, geschikt voor publicatie of een mailing.

> meer voorbeelden? klik hier


visueel notuleren visuele notulen visual notes maatschappelijk debat klimaat neutraal klimaat adaptatie snel tekenaar live visuele notulen visual notes visual thinker duurzaamheid CO2 klimaatneutraal kringlopen toekomst duurzaamheid

Maatschappelijk debat, Woerden, 2016

visueel notuleren live tekenen sneltekenen getekend verslag Ronald van der Heide

Het waterschap Rivierenland organiseerde dit voorjaar de talkshow “het klimaat draait door”. Het format laat zich raden: er was een vlotte presenator (v), veel gasten en wat optredens. En ik schoof aan als visueel notulist. En dat allemaal voor de camera.

Van cartoons en tekeningen…

Tijdens de talkshow vatte ik interviews samen in cartoons en korte stripjes. Na de interviews verschenen de tekeningen op grote schermen in de zaal. Zo ontstond er een directe terugblik op wat er gebeurd was.

naar visuele notelen

Na de laatste interviews voegde ik alle tekeningen samen tot onderstaand getekend verslag: visuele notulen die de sfeer en dynamiek van de middag mooi weer geven.

(met hartelijke dank aan Peter Venema voor het gebruik van bovenstaande foto)

visuele notulen getekend verslag talkshow visueel notulist sneltekenen live tekenen strips infographics klimaat energie

vogelvlucht Praatplaat infographics  duurzaam circulaire economie synergie groningen seaports natuur recreatie landschap co2 carbon footprint windenergie zonne energie klimaat

Een praatplaat

Groningen Seaports wil een duurzaam industriegebied zijn en zet in op een duurzaam vestigingsbeleid voor bedrijven. Maar hoe ziet dat er dan uit? Wat houdt dat in, duurzame vestiging? Om dat te laten zien stelde Groningen Seaports mij de vraag het beleid te vatten in een van zijn praatplaten. De praatplaat dient als editorial bij de beschrijving van het beleid. De tekening spreekt eigenijk al voor zich, en leent zich daarom ook prima als infographics.

Faciliteren van duurzame bedrijven

Cruciaal is dat er bedrijven komen die op een of andere manier een bijdrage leveren aan de ambitie van een duurzaam gebied. En die bedrijven wil Groningen Seaports graag faciliteren.

Daarbij kan je denken aan een bedrijf dat heel makkelijk in kan pluggen op het netwerk met stromen van afval, energie en grondstoffen. Zoals het gebruik van restwarmte van een ander bedrijf. Of denk aan afval wat een prima brandstof is voor een van de energiecentrales.

Kortom, bedrijven die bijdragen aan een circulair gebied, waarin kringlopen en stromen zoveel mogelijk op elkaar worden aan gesloten. Met als resultaat een minimale carbon footprint.

Praatplaten infographics  duurzaam circulaire economie synergie groningen seaports natuur recreatie landschap co2 carbon footprint windenergie zonne energie klimaat

Illustratie van de toekomst

De achterliggende gedachten, de doelen en het proces van faciliteren is in beeld gebracht in één plaat. Een plaat die laat zien waar Groningen Seaports naar toe wil. Een tekening die illustreert hoe de toekomst eruit kan zien. Een praatplaat die hopelijk tot meer leidt dan praatjes alleen – een duurzame toekomst waarin bedrijven gebruik maken van elkaars productieproces. En zo zorgen voor een klimaatneutraal industriegebied. Of in de marketingswoorden van Groningen Seaports: Maximum Synergy!

De praatplaat werd in samenwerking met Groningen Seaports en Koenencom ontwikkeld. 

> Klik hier voor meer praatplaten

vogelvluchten vogelvlucht dorp krimpregio coalitie landschap natuur recreatie ruimte economie circulair lokaal

 

Vorige week plofte hij op de deurmat. De krant “Door het midden!”, met op de voorpagina een vogelvlucht die ik maakte. De tekening stond ook het midden van de krant. Want de tekening illustreert waar de krant over gaat: hoe smeed je kansrijke coalities om tot levendige dorpen te komen?

Visual van een jaar studie

De afgelopen jaren was “iniftiatief van onderop” hét adagium in de ruimtelijke ordening. Kennisinstituut Ruimtevolk laat zien dat coalities van bewoners, maatschappelijke organisaties en overheid veel perspectiefrijker zijn. Hun conclusie: we moeten middendoor! Daarin ligt de sleutel tot succesvol burgerinitiatief. En zij vroegen mij in een visual de oogst van de studie zichtbaar te maken.

Ruimtevolk deed de studie vooral in landelijke gebieden, in dorpen, krimpregio’s. Gebieden waar lang niet alles goed gaat. De visual laat een dorp zien in zo’n krimpgebied. Een schooltje dat niet meer gebruikt wordt, gesloten winkels, huizen die niet verkocht worden en verpauperen. Maar ook dorpen waar van alles gloort. De dorp als bakermat van samenwerkingen. Er vinden burgerinitiatieven plaats, creatives starten experimenten en innovaties. ZZP-ers zijn lekker aan het werk. De kerk krijgt een nieuwe functie, de boerderij biedt meer dan alleen landbouw, burgers zitten in een cooperatie en wekken hun eigen windenergie en zonne-energie op. Kortom, het dorp komt tot leven. En waarom? Burgers nemen het initiatief en de overheid pakt het over als het te ingewikkeld wordt door bijvoorbeeld regelgeving, uitvoering en grondaankoop.

Levendig dorp

En ja, daar krijg je dan een levendige tekening van. Zo’n tekening die je verleidt om mee op reis te gaan naar dit dorp. Jammer dat het dorp in het echt niet bestaat. Maar gelukkig, het dorp komt wel tot leven op papier. In de publicatie ‘van Onderop!’ ehm nee… “Door het Midden!’ van Ruimtevolk.

> Eerder maakte ik deze strip voor Blauwe Kamer (tijdschrift voor landschapsarchitectuur en stedenbouw) over krimpregio’s

vogelvlucht visualisatie illustratie landschap natuur stedenbouw architectuur infrastructuur ruimte water

Strip historie tweede wereldoorlog WOII grebbelinie Duitse invasie. Ronald van der Heide is stripmaker, illustrator uit Utrecht en maakt visualisaties over geschiedenis, historie.

fragment van de illustratie van de verdwenen batterij

Een duik in een jongensboek

Soms krijg ik zo’n vraag waar mijn ogen nog net even meer van gaan twinkelen. Omdat ze anders zijn, omdat ik even in mijn eigen jongensboek mag duiken. Dit was er zo een: of ik een aantal historische tekeningen van cultuurhistorische plekken in Bunschoten wilde maken. Illustraties van hoe het er vroeger uit zag. Kortom: geschiedenis in beeld!

Een stripverhaal

De gemeente vroeg me in eerste instantie twee plekken te visualiseren, beide militair erfgoed. Later volgen er meer.

– een mobiele aspergeversperring (tankversperring);

– een verdwenen batterij (verschansing);

Plekken die tot leven komen door niet alleen de plek te laten zien, maar ook het verhaal er omheen te vertellen. Ik heb daarom een soort stripverhalen gemaakt. De strips worden in eerste instatie gebruikt op informatiepanelen op de plekken zelf. Later worden ze wellicht ook nog gebruikt in boeken en andere publicaties.

Het leuke van de beide plekken vond ik dat het om militaire plekken gaat. Plekken die je fantasie prikkelen. Plekken die laten zien hoe het landschap werkt, de omgeving. In feite moesten de tekeningen dus infographics zijn, die door kleurgebruik en sfeer de fantasie prikkelen en de geschiedenis tot leven brengen.

De verbeelding laten spreken

De aspergeversperring maakte onderdeel uit van de Grebbelinie. De versperring werd in de jaren ’30 aangelegd, en diende om Duitse tanks tegen te houden. Echt gebruikt zijn ze niet. Om te illustreren hoe de versperring werkt, heb ik een tekening gemaakt van de Grebbelinie in werking. Weilanden onder water dus. Het enige moment waarop dit zou kunnen zijn was tijdens de Tweede Wereldoorlog. Voordat ik ging tekenen ben ik op zoek gegaan naar kraanwagens uit de jaren ’30, die de versperring op hun plek gehezen zouden kunnen hebben. Vervolgens heb ik samen met de gemeente de juiste Duitse tank op gezocht. Met deze informatie kon ik aan de slag. En zo ontstaat een scene uit een oorlogsstrip. Het verhaal ervoor en erna kan je bijna zo uit denken.

In tegenstelling tot de aspergeversperring is de batterij verdwenen. Alleen op oude topografische kaarten is terug te zien waar de verschansing heeft gelegen. Zeker is dat de Spakenburgse schutterij er geoefend heeft. Hoe de schutters er precies uit zagen is weer niet bekend. Maar wel dat de uniformen van een andere lokale schutterij als voorbeeld konden dienen. De gemeente hielp me tot slot aan de juiste kanonnen. Alle elementen kon ik tekenen. Maar nu nog de samenhang. Hoe stonden de schutters? Welk gereedschap hadden ze? Wat gebeurde er precies op welk moment? Na enig onderzoek begreep ik het helemaal en kon ik de tekeningen maken.

Strip historie tweede wereldoorlog WOII grebbelinie Duitse invasie. Ronald van der Heide is stripmaker, illustrator uit Utrecht en maakt visualisaties over geschiedenis, historie. historische tekeningen

Meer historische strips?

Kijk eens onder deze link met een selectie van mijn strips.

Visuele notulen debat verslag visual notes van maatschappelijk debat. Ronald van der Heide is live tekenaar, stripmaker en maakt infographics. Klik hier voor meer visual thinking. illustratie maatschappelijk debat klimaat neutraal adaptatie snel tekenaar live visuele notulen visual notes visual thinker duurzaamheid CO2 klimaatneutraal kringlopen toekomst duurzaamheid

CO2-neutraal, klimaatadaptatie, duurzame energie. Dit waren de thema’s van het maatschappelijk debat in Woerden afgelopen 23 november. Tijdens het debat tekende ik live mee en maakte ik bovenstaande visuele notulen.

Experts en burgers

In aanloop naar het eigenlijke debat kregen experts het woord. Zij schetsten hun ideeën en beelden over een klimaatneutraal Woerden. Van de wethouder tot de deskundige, van de specialist van TNO tot de bewoner, van de visionair Thijs Lindhout tot ambitieuze doeners van Duurzaam Woerden. Allemaal zien ze kansen en mogelijkheden. Die samen een mooie toekomst illustreren.

Wat kan je als burger zelf? Klimaatneutraal worden blijkt zonder al teveel moeite en kosten te kunnen. En als je zelf klimaatneutraal bent (of tenminste een stuk zuiniger met je energie omgaat), dan kan je nog een stap verder gaan. De energie van jouw huis aan die van de buren koppelen, de accu van de elektrische auto op het energienet, samen een energie cooperatie oprichten – met hernieuwbare energie natuurlijk. En maak van besparen leuk! Maak er een spel van of competitie. Kortom, slimme combinaties en zorgen dat het leuk wordt, dát is de juiste strategie. Al met al een hoopvolle en inspirerende avond. Als het aan de sprekers lag.

Klimaatneutraal?

Terwijl ik nog de laatste tekeningen maakte van de sprekers opende het debat met de zaal zelf. Een zaal die de mogelijkheden ook zag, maar die ook dilemma’s tegenkomt. Want ja, je huis CO2-neutraal maken kan, waar begin je? Waar is winst te behalen? En wat doe je met die zojuist aangeschafte HR-ketel. Is het niet zonde om die bij het afval te zetten? En waarom zelf klimaatneutraal gaan, terwijl verderop nieuwe huizen worden gebouwd die nog energie verbruiken? De vraagstukken die iedereen wel heeft aan de keukentafel.

En misschien is die stap nog wel de moeilijkste. Hoe zorg je dat energiebesparing écht laagdrempelig wordt? Hoe krijg je mensen zo ver dat het geen moeite kost of dilemma’s oproept. Als ik dat toch wist…

Visuele notulen!

In ieder geval is het elke keer weer een feest als je zo’n avond mag afsluiten. Aan de hand van de illustratie hierboven gaf ik een terugblik op de avond. Een avond die wellicht de eerste stap is naar een klimaatneutraal Woerden. En daar teken ik graag voor.

visuele notulen debat visueel verslag klimaatneutraal visual notes maatschappelijk debat klimaat neutraal klimaat adaptatie snel tekenaar live visuele notulen visual notes visual thinker duurzaamheid CO2 klimaatneutraal kringlopen toekomst duurzaamheid > Meer over CO2-neutraal? Eerder maakte ik deze infographics over het koppelen van kringlopen en energiestromen

> Meer weten over visuele verslagen? Klik hier

vogelvlucht Grevelingen Staatsbosbeheer. visualisatie van natuur, recreatie, watersysteem, ruimtelijke ordening bedoeld als praatprent. Ronald van der Heide maakt infographics, strips, illustraties en doet aan snel tekenen of jivetekenen.

Vogelvlucht als praatprent

De provincie Zeeland is dit jaar partner van het Prinsjesfestival. Daarom vroeg Staatsbosbeheer mij een vogelvlucht te maken van de Grevelingen. Een tekening met veel natuur en recreatie in de monding van de Rijn en Maas.

Het Prinsjesfestival is een Haags festival, dat vooraf gaat aan Prinsjesdag. Tijdens het festival mag een provincie zichzelf presenteren en promoten. Aan het grote publiek, maar natuurlijk ook aan politiek Den Haag. En dan valt er wellicht wat te regelen of te lobbyen. Staatsbosbeheer wilde deze kans grijpen om aan de hand van een getekende visualisatie te laten zien hoe belangrijk de Grevelingen is binnen de Hollandse Delta. En daarmee politieke aandacht te krijgen voor nieuwe ontwikkelingen in de toekomst.

De tekening bestaat uit een vogelvlucht, die op posterformaat wordt afgedrukt. Door het perspectief van een vogelvlucht spreekt de tekening al bijna voor zich. Maar de tekening leent zich ook uitstekend voor praatprent; op het festival, om bestuurders te overtuigen, en ook in een bezoekerscentrum, om recreanten te laten zien hoe bijzonder het gebied is.

flora en fauna Grevelingen Staatsbosbeheer. visualisatie van natuur, recreatie, watersysteem, ruimtelijke ordening bedoeld als praatprent. Ronald van der Heide maakt infographics, strips, illustraties en doet aan snel tekenen of jivetekenen.

Van schets naar detail

Het maken van zo’n tekening is een ontzettend leuke klus. Het begint met een schets waarin ik uit zoek hoe je vanuit een mooi en verrassend perspectief de kijker een nieuw inzicht kan bieden. Door te kiezen voor een zicht vanaf de zee, zie je ineens hoe de Grevelingen de monding vormt van de grote rivieren. Hoe de Grevelingen een cruciale plek in neemt in de waterkringloop.

Vanuit het gekozen perspectief ga ik verder met de detaillering en verfijning. De juiste dier- en plantensoorten, en ze ook nog eens goed uit tekenen. Op zoek naar de juiste kenmerken dus van al die dieren en planten. Van bontbekplevier tot zeearend, van herfstschroeforchis tot ratelaar, en dan natuurlijk nog runderen, paarden, zeehonden en recreanten.

Tijdens het uit tekenen ben ik continu bezig met de wisselwerking tussen de grote lijn en de details. Hoe zorg je voor een sterk beeld, waarin toch heel veel ruimte is voor detail en verfijning? Want voor de kijker blijft dat uiteindelijk natuurlijk het leukst: een heldere tekening, die ook na de tweede of derde keer kijken opnieuw verrast. Net als echte natuur.

In december 2015 werd een akkoord tijdens de klimaattop in Parijs gesloten. Een veelbelovend akkoord, waar impliciet in staat dat fossiele brandstoffen geen toekomst meer hebben. Terwijl dat akkoord werd gesloten was ik bezig met een infographics over hoe je dat dan voor elkaar krijgt: een wereld zonder fossiel, een wereld die klimaatneutraal is.

Infographics naar een wereld zonder fossiel visualiseert een klimaatneutrale wereld, people planet profit en een circulaire economie. Ronald van der Heide is illustrator, maakt infographics en is striptekenaar.

Ik maakte de infographics in opdracht van Fosbury Energy, een adviesbureau dat zich bezighoudt met energievraagstukken. Het bureau heeft zijn naam ontleend aan Dick Fosbury, een hoogspringer.

Dick Fosbury was de eerste die achterwaarts over de lat sprong. Met dezelfde energie kon hij veel hoger springen dan zijn concurrenten. En vanuit die gedachte heeft Fosbury Energy zijn visie op het energievraagstuk ontwikkeld. In hun visie moet je veel verder gaan dan energie besparen en investeren in duurzaamheid.

Overstappen op hernieuwbare energiebronnen en besparen op afval is de eerste stap. Maar om écht verder te komen moet je verbindingen aangaan. Samenwerkingen zoeken. Verbindingen tussen buren, tussen bedrijven, particulieren en overheden, tussen bedrijven onderling. Bijvoorbeeld omdat het ene bedrijf reststromen heeft die grondstoffen voor de ander zijn.

Natuurlijk, helemaal nieuw en onbekend zijn deze principes niet. Het sluit nauw aan op het idee van een circulaire economie of Cradle2Cradle. Fosbury zoekt het juist ook in de praktische vertaling om ver te komen. Net zoals de hoogspringer.

visual notes visuele notulen boekmanlezing 2016, symposium over kunst cultuur beleid en ruimtelijke ordening architectuur stedenbouw. Ronald van der Heide is visual thinker, live tekenaar, sneltekenaar, striptekenaar en maakt infographics en visualisaties. Onderwerpen: duurzaamheid, circulaire economie, kunst en cultuur.
Onderdeel van het Holland Festival 2016 was de Boekmanlezing in pakhuis De Zwijger. De organisator, de Boekmanstichting, vroeg mij als sneltekenaar visuele notulen te maken.

De Boekmanstichting is een studiecentrum voor kunst, cultuur en beleid. Ofwel: zij houden zich bezig met de rol van kunst en cultuur, en hoe daar beleid aan te geven. De stichting is vernoemd naar Emanuel Boekman, oud-politicus, die pleitte voor een kunst- en cultuurbeleid. Tijdens de Boekmanlezing sprak Hans Mommaas (directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving) over de rol kunst en cultuur in de stad van de toekomst. Én welk beleid daarvoor passend is. Zie daar de parallel met Emanuel Boekman.

De strekking van de lezing was dat kunst en cultuur zorgen voor verbeelding. Verbeelding die de opgaven in de ruimtelijke ordening en van de stad helder maakt. Die de fantasie prikkelt. Die zorgt voor een gemeenschappelijk kader en zo bijdraagt aan collectiviteit. Die kracht van verbeelding zou een plek moeten krijgen in het beleid.

Tijdens de lezing en het daarop volgende debat zat ik te live tekenen. Het resultaat nam ik mee naar huis en verwerkte in tot onderstaande visuele notulen. Als je hebt over verbeelding en de kracht ervan. De visuele notulen laten de lezing en het debat op hoofdlijnen zien. Op een luchtige manier, die de levendigheid en inspiratie van de middag laat zien en overdraagt.

visual notes visuele notulen sneltekenaar boekmanlezing 2016, over kunst cultuur beleid en ruimtelijke ordening architectuur stedenbouw. Ronald van der Heide is visual thinker, live tekenaar, sneltekenaar, striptekenaar en maakt infographics en visualisaties. Onderwerpen: duurzaamheid, circulaire economie, kunst en cultuur.

Architectuurcentrum Aorta en Pecha Kucha organiseerden de aftrap van de Dag van de Architectuur 2016 met een Pecha Kucha-avond. Ik was uitgenodigd om te komen live tekenen.

Tijdens de avond werden aan de hand van 20 dia’s die 20 seconden in beeld staan 11 presentaties gehouden. De sprekers en onderwerpen waren uiteenlopend, maar ging allemaal over de menselijke kant van de stad. Hoe kijken mensen naar de stad?

Tijdens de presentaties tekende ik driftig mee. Na de 11 spreker werd ik als verrassing voor de bezoekers als 12de spreker aangekondigd. Aan de hand van onderstaande visuele notulen gaf ik in hoog tempo een terugblik op de avond. En wat bleek? Een aantal bezoekers kwam nog even bij me langs om te bedanken. Te bedanken dat ze aan de hand van de samenvattende tekeningen ineens de grote lijnen van de presentaties ontdekten.

visuele notulen pecha kucha in beeld visual notes thinking architectuur architecture sneltekenen live tekenen strips infographics stedenbouw film cultuur groen Utrecht sector

visual notes en illustraties visuele notulen cultuur en ruimtelijke ordening flevoland. Ronald van der Heide maakt strips, illustraties en infographics. Hij werkt als sneltekenaar, live tekenaar is als visual thinker sterk in visual thinking. Complexe informatie verwerkt hij tot losse, heldere tekeningen.

Ter voorbereiding op de nieuwe Cultuurnota organiseerde de provincie Flevoland een reeks ateliers. Culturele instellingen, zoals musea, bibliotheken en theatermakers zaten aan tafel. De provincie vroeg mij visual notes en illustraties te maken. De visual notes (visuele notulen) laten zien hoe de ateliers verliepen. Daarbij tekende ik live op locatie, en ik gaf tussendoor een toelichting op de tekeningen. De overkoepelende thema’s uit de ateliers werden tot slot uitgetekend in een reeks illustraties. Kortom: Cultuur getekend!

Elk van de vier ateliers had een eigen thema en centrale vraag. De eerste sessie vormde niet alleen een fundament voor de Cultuurnota, maar ook voor de Omgevingsvisie. Een breed en gemeleerd gezelschap, met invalshoeken vanuit de culturele sector en vanuit de ruimtelijke ordening. In deze sessie kwam de vrij fundamentele vraag aan bod wat identiteit is. En specifieker: wat is de Flevolandse identiteit? Pionieren, innoveren, polderlandschap, noem maar op.

Na deze sessie volgden de ateliers voor de Cultuurnota en de Omgevingsvisie hun eigen spoor. In de tweede sessie voor de Cultuurnota werd gezocht naar hoe cultuur de identiteit kan versterken en hoe je die cultuur vervolgens in de markt zet. In het laatste atelier kwam aan de orde hoe je je cultuurbeleid meetbaar maakt. Want ook al is cultuur misschien wel mooi, leuk, verrijkend, er moet tenslotte ook op afgerekend kunnen worden…

Het slotakkoord van de reeks ateliers lag bij provinciale staten. Aan de hand van de tekeningen van de rode lijnen mochten de leden hun mening geven. En ook dat werd verwerkt in een getekend verslag. Het resultaat: een reeks verslagen dat zich als een stripverhaal laat lezen over hoe de ateliers verliepen.

visual notes en illustraties, visuele notulen cultuur en ruimtelijke ordening flevoland. Ronald van der Heide maakt strips, illustraties en infographics. Hij werkt als sneltekenaar, live tekenaar is als visual thinker sterk in visual thinking. Complexe informatie verwerkt hij tot losse, heldere tekeningen.

getekend verslag van het eerste atelier, over identiek

strip recept kookboek comic recipe cooking cookbook creative chef striptekenaar comic artist Ronald van der Heide Utrecht. Ronald is stripmaker, illustrator en maakt infographics.

Of ik een strip als recept voor een kookboek wilde illustreren. Ik kook graag, hou van lekker eten, kan me verliezen in verhalen over voedsel. Dus ja, een stripverhaal voor een kookboek teken ik graag. En nu is het kookboek alweer bijna 3 maanden uit: Creative Chef, van Jasper Udink ten Cate. Met daarin dus mijn stripverhaal.

strip recept kookboek comic recipe cooking cookbook creative chef striptekenaar comic artist Ronald van der Heide Utrecht. Ronald is stripmaker, illustrator en maakt infographics.

Creative Chef is niet zomaar een kookboek. Het laat de schoonheid van eten zien, de verhalen erachter, en gaat op een creatieve manier aan de slag met eten. Een boek vol smakelijke, fantasierijke en dwaze recepten en prachtig vormgegeven eten. Smakelijk opgemaakt door de grafisch ontwerpers Subsoda. En daarin dus ook mijn strip, het recept voor biefstuk Kalashnikov. Met veel plezier aan gewerkt, en ik verzeker u: het smaakt. Ook als u kiest voor een veiliger bereidingswijze.

Verkrijgbaar in Nederlands en Engels.

Meer info: www.creativechef.nl

strip recept kookboek comic recipe cooking cookbook creative chef striptekenaar comic artist Ronald van der Heide Utrecht. Ronald is stripmaker, illustrator en maakt infographics.

Psalm 64 illustratie bijbelse striptekening tekening religieus christelijk comic illustration Bible religious christian

De Utrechtse Psalter is een middeleeuws handschrift met psalmen en bijbelse liederen. De teksten zijn voorzien van prachtige illustraties gemaakt in kloosters. Monnikenwerk dus. Ik had de eer een van die psalmen opnieuw te mogen illustreren, een bijbelse striptekening zeg maar. In opdracht van de Universiteitsbibliotheek Utrecht, in het kader van het 76e lustrum van de Universiteit Utrecht.

De Psalter is al 300 jaar in het bezit van de Universiteit Utrecht. Sinds 2015 staat het op de Unesco-lijst van documentair erfgoed. Mijn illustratie, eigenlijk meer een striptekening, maakt onderdeel uit van een reeks van 20 nieuwe illustraties. De illustraties zijn verzameld in het werk Utrechts Psalter 2016 A.D. en is uitgegeven door Stichting De Inktpot.

psalter psalm 64 origineel illustratie striptekening religieus christelijk monnikenwerk Ronald van der Heide Bijbels striptekening

psalm 64 uit de originele psalter

Ik had de eer om de tekst van psalm 64 opnieuw te tekenen. De grootste uitdaging zat in het vertalen van de teksten naar een samenhangende compositie. Met daarbij de vraag hoe je abstracte beschrijvingen vertaalt naar concrete beelden. En daarbij ook de bijzondere vraag: hoe verbeeld je God? Daarbij wilde ik aansluiten bij het christelijke traditie die het verbiedt om afbeelding van God te maken.

Daarbij wilde ik de archaische teksten, geschreven in hun historische context, graag begrijpelijk maken door ze in een hedendaagse setting te plaatsen. Te laten zien hoe zo’n psalm ook in deze tijd nog een plek zou kunnen hebben. Met daarin een gezin in een cabrio als vertolking van het trekkende Joodse volk, God de lof toezingende. Goed, ze kijken misschien al te vroom. Maar een beetje humor, moet kunnen toch?

Meer info over Utrechts Psalter 2016 A.D. op de site van de Inktpot.

Het originele Psalter staat hier online.

De groep ouderen in de samenleving groeit. Die vergrijzing levert verschillende vraagstukken op: hoe ziet ouderenhuisvesting eruit en wie zorgt voor ze? Onderwerpen van debat, waar ik visual notes van maakte. Die debatten zijn de ene keer in besloten gezelschap; de onderstaande voorbeelden zijn juist gemaakt tijdens publiek debat. Opvallend tijdens de debatten is de grote opkomst. Senioren, jongeren, professioneel betrokkenen, je ziet dat het onderwerp vergrijzing echt leeft.

visual notes vergrijzing. getekende notulen over mantelzorg. Ronald van der Heide is live tekenaar tijdens cultureel publiek maatschappelijk debat over verschillende thema's zoals vergrijzing, zorg, participatie, WMO.

Bij De Tweede Verdieping in Nieuwegein tekende ik live tijdens een maatschappelijk debat over mantelzorg. Natuurlijk: niet alleen van toepassing op ouderen, maar het linkje ligt er zeker wel.

We gaan naar een participatiesamenleving, maar wat houdt die participatie in? En: is onze samenleving wel ingericht op participatie? Als iemand mantelzorger wordt, is dat dan breed geaccepteerd? En als je mantelzorger bent, wat zijn dan je mogelijkheden? Wat mij vooral opviel, is de herkenbaarheid van het onderwerp. Iedereen kent wel mantelzorgers, als je er zelf al niet een (in meer of mindere mate) bent…

Architectuurcentrum Aorta in Utrecht organiseerde een cultureel debat over ouderenhuisvesting. Vanuit verschillende invalshoeken werd het vraagstuk belicht. Zo sprak een socioloog, een architect, een woningbouwcorporatie. En ook het standpunt: van de vitale senior tot de hulpbehoevende oudere.

verslag huisvesting vergrijzing architectuur woningbouwcorporatie stedenbouw sociaal cultureel maatschappelijk publiek debat trens robots domotica wonen toekomst

Hoewel de thema’s van de beide debatten verschillen, zijn er ook opvallende overeenkomsten. Tussen de debatten, en ook tussen de sprekers van de debatten onderling. Of het nu over vitale ouderen gaat, hulpbehoevenden of mantelzorgers, waar het steeds weer om draait is het sociale contact.

infographics sustainability landscapes cotton textiles crops Africa Ghana hand drawn conference

Een dampende kop koffie, een warme trui, van dát weer is het terwijl ik dit schrijf. Het achterliggende teelt- en productieproces achter die koffie en trui heeft nogal wat voeten in aarde. En de huidige praktijk kan een stuk duurzamer.

In verschillende programma’s werkt Solidaridad aan een duurzame teelt en productie. Afgelopen najaar heb ik in twee infographics gevisualiseerd welke principes daarbij worden gehanteerd. De infographics vormen een tweeluik: sustainable landscapes. De infographics worden gebruikt om kennis te delen, bijvoorbeeld op conferenties en symposia.

infographics sustainability landscapes cotton textiles crops Africa Ghana hand drawn conference Solidaridad climate smart agriculture water drought communities   infographics sustainability landscapes coffee roaster crops Mexico Bolivia Peru diseases hand drawn conference Solidaridad climate smart agriculture water drought communities story telling rainforest

De twee infographics gaan over twee verschillende gewassen -katoen en koffie- in twee verschillende werelddelen, Afrika en Latijns & Zuid-Amerika. In beide gevallen gaat de verduurzaming over samenwerking. Samenwerking met lokale boeren, gemeenschappen, ontwikkelingsorganisaties, overheden en multinationals.

De infographics over katoen legt de nadruk op de samenwerking tussen publieke en private sector. In de infographics over koffie ligt de nadruk meer op wat een duurzame productie oplevert voor multinationals, in dit geval de branders. Welke winst zij kunnen behalen, op de korte termijn, en in de toekomst.

En terwijl ik nu de laatste slok koffie neem, weet ik nu ook hoe koffie geteeld en verwerkt wordt. Dat het productieproces van koffie veel smerig, nutrientrijk afval oplevert. Dat daar op vlak van duurzaamheid en milieu nog een hoop te winnen valt. En ook dat de eerste stappen worden gezet, de stappen naar een mooie toekomst met koffie die iedereen goed smaakt!

Ook de zorg beleeft dynamisch tijden. Behalve veranderingen in beleid verandert ook de manier waarop zorg wordt verleend. Veel wordt verwacht van E-health, waarbij de patiënt meer de regie in handen krijgt. Tijdens twee bijeenkomsten over E-health tekende ik als notulist tekenaar. Het resultaat: een dubbel getekend verslag, los van elkaar gemaakt, maar een helder overzicht van E-health.

notulist tekenaar E-health. visual notes bij congres over E-health. Ronald van der Heide is sneltekenaar, live tekenaar, visueel notulist en tekent voor overheden, wetenschappelijke instellingen over zorg, duurzaamheid, energie en proces.

In mei tekende ik live bij een bijeenkomst van Zorg voor Innoveren. Daar lag de aandacht op de doorontwikkeling van innovaties. Veel innovaties stranden als het op financien aankomt. In oktober was ik als sneltekenaar bij een bijeenkomst vanuit het ministerie van VWS. Het platform Informatievoorziening Zorg en Ondersteuning (IZO) organiseerde een denktank, waarbij betrokken overheden en instanties aan tafel zaten. Tijdens de dag werden lijnen naar de toekomst verkend, hoe je daar komt en wat daarvoor nodig is.

notulist tekenaar E-healt toekomst. Ronald van der Heide is live tekenaar, sneltekenaar, striptekenaar en maakt infographics over zorg, duurzaamheid, energie, infrastructuur, natuur.

De verslagen visualiseren de stand van zaken van E-health en het zorgstelsel. Bij beide bijeenkomsten bleek dat een grootschalige inzet van E-health dichtbij is, maar ook dat er nog wel hobbels genomen moeten worden.

Eerder plaatste ik hier een eerste uitleganimatie over de koers die Helicon Opleidingen de komende jaren wil varen. De Koers2020 is inmiddels uitgekristalliseerd en Helicon vroeg me die in een uitleganimatie te visualiseren.

Voor het maken van de animatie heb ik als tekenaar samenwerking gezocht met vakmensen. Een verhaal visualiseren naar een storyboard kan ik als stripmaker wel. Maar het opstellen van de storyline, met precies de juiste woorden, een goed ritme van de taal, daar heeft Postlounge voor gezorgd. En dan het animeren zelf. Tekeningen écht in beweging krijgen, da’s een vak apart. Dat is het werk van Colored Goods. En omdat Colored Goods goed is in het maken van animaties, hebben zij ook gezorgd voor het sound design en een goede stem.

Het resultaat: een heldere uitleganimatie, die Helicon Opleidingen gebruikt om hun professionals uit te leggen hoe de weg naar de toekomst eruit ziet. En ja, als illustrator is het natuurlijk een feest om je eigen tekeningen daadwerkelijk tot leven te zien komen.

getekend verslag bewoners traject Kanis. Ronald van der Heide is striptekenaar, maakt infographics, illustrator op het vlak van ruimtelijke ordening, circulaire economie, klimaatadaptatie, landschap en natuur. sneltekenen bewoners

De gemeente Woerden vroeg mij te sneltekenen bij het proces met bewoners in Kanis. Of zoals de bewoners het zelf noemen: dé Kanis. De Kanis ligt op het veen, een slappe ondergrond waardoor de straten, tuinen en rioleringen verzakken. Om dat probleem op te lossen gaat de komende jaren de openbare ruimte in het dorp integraal op de schop.
getekend verslag bewoners traject Kanis. Ronald van der Heide is striptekenaar, maakt infographics, illustrator op het vlak van ruimtelijke ordening, circulaire economie, klimaatadaptatie, landschap en natuur. sneltekenen bewoners

De getekende verslagen van de bewonersavonden werden gebruikt als visuele notulen, zowel voor bewoners als voor ambtenaren. Daarnaast vroeg de gemeente mij in verschillende impressies te visualiseren hoe je in de inrichting van de openbare ruimte kan aanpakken: doe je alleen het openbare gebied, of ook de tuinen, en in hoeverre pas je nieuwe technieken toe?

Ronald van der Heide is sneltekenaar en tekent in processen met bewoners, ruimtelijke ordening, klimaat stedenbouw. Ronald van der Heide maakt infographics, strips en illustraties en is illustrator. sneltekenen bewoners

Tot slot heb ik ook nog het processchema in beeld gebracht. Het schema laat de stappen en het tijdspad zien, om van de Kanis een toekomstbestendig dorp te maken.

Ronald van der Heide is sneltekenaar en tekent in processen met bewoners, ruimtelijke ordening, klimaat stedenbouw. Ronald van der Heide maakt infographics, strips en illustraties en is illustrator.

Wat er in De Kanis gebeurt is bijzonder en innovatief. Deels vanwege de grootse plannen om de verzakkingsproblemen in het dorp goed aan te pakken, deels vanwege de procesaanpak. Met tekeningen ontstond een laagdrempelige en toegankelijke manier om bewoners en ambtenaren te informeren.

En als je zo innovatief bent, mag je dat te delen. Meer over de Kanis is te lezen op ruimtelijkeadaptie.nl, het kennisportaal voor klimaatadaptatie in Nederland van het ministerie van I&M. Want uiteindelijk draait het daar om: van de Kanis een klimaatbestendig dorp te maken.

Op deze site meer berichten over de Kanis en bodemdaling:

> wie houdt Kanis droog?

> visualisatie bodemdaling

Fit-for-purpose land administration. Ronald van der Heide is illustrator, infographic artist and graphic facilitator. Infographics on land administration. Theme's are sustainability, energy, fair trade, landscape

Kadaster International vroeg mij in infographics hun concept ‘fit-for-purpose-land adminstration’ te visualiseren. Dit concept is bedacht om op een effectieve manier een kadastraal systeem in te voeren in landen waar dat ontbreekt.

Nederland heeft al ruim 200 jaar een kadastraal systeem, waarin grondeigendommen zijn vastgelegd. Tot op de centimeter nauwkeurig. 75% van de landen heeft niet zo’n systeem, waardoor grondeigendommen niet vastgelegd zijn. Je voorkomt echter een hoop gedoe wanneer je wél weet van wie welke grond is.

Volgens de conventionele methoden is het invoeren van een nieuw kadastraal systeem een tijdrovende en dure klus. Het Kadaster heeft daarom naar een werkwijze gezocht die aansluit op het snel kunnen invoeren van zo’n nieuw systeem. Fit-for-purpose.

De tekening is gemaakt in een Engelse en Spaanse versie en wordt gebruikt om te laten zien hoe de fit-for-purpose-werkwijze in elkaar steekt, met als doel binnen één generatie een land te voorzien van een kadastraal systeem.

Fit-for-purpose land administration. Ronald van der Heide maakt infographics, illustraties en is tekenaar. Hij treedt ook op als sneltekenaar. Infographics over concept van kadaster. Thema's duurzaamheid, economie, landschap en participatie.

Ronald van der Heide maakt infographics, is sneltekenaar, illustrator en stripmaker. Infographic over landschap, stedenbouw, architectuur, water, infrastructuur en bodemdaling voor congres.

Het Programmabureau Groene Hart vroeg mij een visualisatie in de vorm van een infographic te maken over bodemdaling, welke aspecten daarbij komen kijken en welke scenario’s er zijn voor de toekomst. De infographic is gebruikt tijdens het symposium ‘In het veen’. De infographic heeft tot doel de problematiek op de agenda van bestuurders te zetten.

Het Nederlandse polderlandschap bestaat voor een groot deel uit veengebieden. Gebieden die zijn ontstaan toen het landschap nog voor een groot deel uit moerassen bestond. Dode planten stierven af, vielen op de grond maar verteerden niet omdat de bodem nat was. Bij het ontginnen van het landschap werd het water uit de bodem onttrokken, waardoor de plantenresten in contact kwamen met de lucht. Het gevolg: de planten verteerden en de bodem daalde.

Naast het proces van het verteren (verbranden) van het veen zijn er andere oorzaken: zo zorgen wegen en huizen voor extra druk op het veen, waardoor de bodem ingedrukt wordt. Gevolg: meer bodemdaling.

Met deze wetenschap is de vraag: hoe verder? Hoe voorkomen we dat we straks een financiele strop van miljarden euro’s hebben. Welke toekomstscenario’s zijn er?

Ronald van der Heide maakt infographics, is sneltekenaar, illustrator en stripmaker. Infographic over landschap, stedenbouw, architectuur, water, infrastructuur en bodemdaling voor congres.

Bodemdaling is dus een grote opgave voor de toekomst. Maar ook een complexe opgave, waar veel partijen bij betrokken zijn. Een echt antwoord op bodemdaling is dus een lastig proces.

Ronald van der Heide is illustrator, sneltekenaar en maakt infographics. Tekening voor uitnodiging symposium In het Veen over bodemdaling, landschap, stedenbouw, architectuur, infrastructuur.

illustratie voor de uitnodiging van het symposium ‘In het Veen’

De hele problematiek van bodemdaling vormde voor mij tevens inspiratie voor onderstaande strip in Blauwe Kamer, tijdschrift voor landschapsarchitectuur en stedenbouw. Iets minder diplomatiek dan de infographic, maar daarom wel zo verhelderend hoe lastig het proces is.

Strip over bodemdaling, landschap, architectuur en stedenbouw. Visualisatie van hoe lastig het proces is.

infographic duurzame kleding. Studio Ronald van der Heide maakt infographics voor wetenschappelijke academische artikelen duurzaamheid energie fair trade derde wereld ontwikkelingswerk

Solidaridad vroeg mij hun visie op de productie van vezels ten behoeve van kleding te visualiseren in een infographic. De infographic vormt de samenvatting van dit artikel.

De conventionele vezels voor kleding komen uit katoen. De katoenteelt en –productie zijn echter weinig duurzaam. In hun visie stelt Solidarid dat de huidige verduurzaming in de sector een goede stap is, maar wel slechts een eerste stap. Een echte omslag naar duurzame katoen kan worden bereikt door een holistische en samenhangende aanpak van de teelt en het productieproces. Zo’n aanpak brengt fundamentele vragen met zich mee. Want hoewel al behoorlijk wat katoen biologisch geproduceerd wordt, wordt daarbij bijvoorbeeld niet de vraag gesteld of de biologisch geteelde katoen wel het beste gewas is voor de akkers waar het op groeit. Én of katoen überhaupt wel de meest duurzame vezel is voor de textielindustrie.

Kortom, interessante vraagstukken die ik graag helder en overzichtelijk visualiseer. En waarbij ik mijn eigen kleding toch weer net even wat anders draag…

Klik hier voor meer info op de site van Solidaridad.

infographic duurzame kleding. Studio Ronald van der Heide maakt infographics voor wetenschappelijke academische artikelen duurzaamheid energie fair trade derde wereld ontwikkelingswerk

illustratie infographic strip smart intelligence visualisatie; Ronald van der Heide is striptekenaar, sneltekenaar en maakt infographics. Thema's zijn technologische ontwikkeling, smart intelligence en duurzaamheid

Smart intelligence zal ons leven veranderen. En niet alleen ons leven. Een groot bedrijf dat doet in inkomensvoorziening onderzoekt de kansen die smart intelligence biedt en vroeg mij die te visualiseren.

2

Het bedrijf X, dat vanwege de belangen niet bij naam genoemd wil worden, heeft op dit moment al data van zijn klanten. Daarnaast leveren internet, social media en bronnen als het CBS aanvullende data. Het bedrijf kan zo een goed beeld krijgen van zijn klanten. Het kan daarmee zijn klanten beter van dienst zijn en zo zijn positie in de markt verstevigen: het bedrijf wordt een smart interactie centre. Hoe dat concreet werkt, is gevisualiseerd in een strip.

illustratie infographic strip smart intelligence visualisatie; Ronald van der Heide is striptekenaar, sneltekenaar en maakt infographics. Thema's zijn technologische ontwikkeling, smart intelligence en duurzaamheid
Wat smart intelligence en de huidige technologische ontwikkeling nog meer met zich meebrengen visualiseerde ik hier, bij een lezing van Fountainheads.

 
In 2015 start de Tour de France in Utrecht. Tijdens de aanloop er naartoe staat de stad in het teken van fietsen. In het stadhuis exposeer ik in april en mei samen met stripmakerscollectief De Inktpot met strips over fietsen.

Speciaal voor de tentoonstelling maakte ik onderstaande strip, een blues. Allemaal waargebeurd. Nou ja, min of meer…
 
Bij de tentoonstelling verscheen ook een online nummer van beeldblad De Inktpot. Klik hier om te downloaden.


strip fietsen: bicycle blues. striptekenaar stripmaker klare lijn Utrecht Inktpot journalistieke historische strips strip fietsen: bicycle blues. striptekenaar stripmaker klare lijn Utrecht Inktpot  historische strips journalistieke strip fietsen: bicycle blues. striptekenaar historische strips journalistiek stripmaker klare lijn Utrecht Inktpot strip fietsen: bicycle blues. striptekenaar klare lijn historische strips journalistiek stripmaker Inktpot Utrecht strip fietsen: bicycle blues. stripmaker klare lijn historische strips journalistiek stripmaker Inktpot Utrecht strip fietsen: bicycle blues. striptekenaar journalistiek klare lijn historische strips stripmaker Inktpot Utrecht

infographics biobased economy onderzoeksrapport RIVM. Ronald van der Heide is tekenaar, illustrator en maakt infographics op het vlak van duurzaamheid, circular economy (circulaire economie) en biobased economy  Het RIVM en duurzaamheidsadviseur Bart Wesselink benaderden mij met de vraag een infographics over biobased economy te maken. En dan specifiek over ‘assessment tools’.

Aanleiding voor de infographic was een onderzoeksrapport. In dat rapport werden twee productieketens uiteen gelegd die een rol spelen in de biobased economy: biobrandstoffen (biofuels) en schoonmaakmiddelen van het merk Ecover (detergents). Aan de hand van de ketens is onderzocht hoe de duurzaamheid wordt behaald en gemeten (assessment tools).

De infographic visualiseert de twee ketens en de relaties tussen de ketens. In oranje de assessment tools. Mannetjes en vrouwtjes van het RIVM hollen op verschillende plekken door de productieketens. Daar zit het werkveld van het RIVM.

Door het onderzoeksrapport samengevat te visualiseren ontstaat ineens een overzicht van hoe de productieketens samenhangen, en hoe verschillende productiestadia en partijen invloed op elkaar hebben. Bij de presentatie van de tekening bogen de onderzoekers over de tekening en begonnen gelijk de verbanden te leggen. En dat is precies de lol van infographics: complexe informatie inzichtelijk maken!

infographicsbiobased economy onderzoeksrapport RIVM. Ronald van der Heide is tekenaar, illustrator en maakt infographics op het vlak van duurzaamheid, circular economy (circulaire economie) en biobased economy klik op afbeelding voor vergroting

 
Whiteboard-animaties, ik maak ze regelmatig. De lol ervan is dat je op een informele manier informatie kan visualiseren. Het ziet er lekker los uit, low-tech. Alsof de tekeningen zo uit de mouw geschud worden.

Maar achter die lekker losse whiteboard-animaties zit wel wat werk. Je bouwt een studio op met een camera en lampen. Een cameraman zorgt ervoor dat het goed in beeld komt. Vervolgens worden de opnames bewerkt. Het tekenen wordt versneld, soms 2500 maal. En dan zie je mijn hand door beeld schieten. Sneller dan mijn schaduw.
 
Die hand… Is dat nou fijn of niet? Het heeft zijn charme. Maar het kan dus ook anders. Zie onderstaand filmpje. Ik teken op de computer. Een programmaatje neemt dat op. Geen camera’s, geen lampen, geen cameraman.
 
Goed, het filmpje is nog wat te grof. De nabewerking is dan ook summier: een versnelling en hier en daar wat geknipt. Voor het echte nabewerken huur je natuurlijk een editor in, iemand die de timing perfectioneert en zorgt dat het echt lekker loopt. Maar toch, ‘t is een sympathieke variant op de whiteboard-animatie.
 

 
 
Animatie infographics Helicon Visie. Ronald van der Heide is sneltekenaar en weet ideeën, visies en informatie te visualiseren

 
 

Helicon vroeg mij in zeer korte tijd een animatie te maken die de visie voor 2020 visualiseert. Gezien de korte doorlooptijd hebben we gekozen voor een statische infographic waar de kijker in meegenomen wordt. De beelden spreken voor zich, een voice-over was daarom niet nodig.

Helicon is een opleidingscentrum voor groen onderwijs op VMBO- en MBO-niveau in Gelderland en Brabant. De animatie werd gepresenteerd op het Helicongres voor alle medewerkers. De visualisatie van de visie, Koers2020, is een tussenstand. De komende maanden wordt de Koers verder uitgewerkt. De animatie zal vervolgens worden aangevuld.

Klik op het pijltje in onderstaande tekening om de animatie te starten. 

Vandaag heeft Wethouder Everhardt de toekomstvisie voor Utrecht Centrum gepresenteerd. De presentatie vond plaats aan hand van een reeks illustraties, die ik de afgelopen maanden maakt. Kaartbeelden, visualisaties, schema’s, vogelvluchten en impressies vertellen de intentie en geven een indruk hoe de jaarbeurszijde van het station er de komende jaren uit gaat zien.

Onderstaand enkele illustraties uit de presentatie.

Utrecht toekomstvisie stationsgebied A Healthy Urban Boost overzicht visualisatie stedenbouw stad duurzame stad circulaire economie stationsgebied illustrator tekenaar schets

 Toekomstvisie Utrecht Centrum: A Healthy Urban Boost

toekomstvisie stationsgebied impressie jaarbeurs dag A Healthy Urban Boost overzicht visualisatie stedenbouw stad duurzame stad circulaire economie stationsgebied illustrator tekenaar schets

 Impressie centrale as Jaarbeurs, overdag

toekomstvisie stationsgebied impressie jaarbeurs avond A Healthy Urban Boost overzicht visualisatie stedenbouw stad duurzame stad circulaire economie stationsgebied illustrator tekenaar schets

 Impressie centrale as Jaarbeurs, avond

Op 5 februari was ik als live tekenaar bij het City Transformation Forum, georganiseerd door Cofely en Dura Vermeer. Het Forum bestond uit een select gezelschap van diverse ministeries, provincies, onderzoeksinstellingen, vervoersmaatschappijen en multinationals.

Tijdens het Forum sprak Jan Peter Balkenende over het huidige tijdsgewricht waarin we zitten: een dynamische tijd, een tijd waarin transformatie onvermijdelijk is. Maar hoe?

In deelsessies werd verkend welke opgaven Nederland staat te wachten en welke kansen er liggen. Want kansen liggen er zeker. Als je ze maar benut, en als je het maar zichtbaar maakt. Na afloop liet ik onderstaand verslag zien.

Klik op afbeeldingen voor vergrotingen

live tekenen circular economy transformatie steden ruimtelijke ordening infrastructuur. Getekend verslag van congres. Ronald van der Heide maakt ook infographics, strips, illustraties en sneltekenenlive tekenen circulaire economie transformatie steden ruimtelijke ordening infrastructuur. Getekend verslag van congres. Ronald van der Heide maakt ook infographics, strips, illustraties en sneltekenenlive tekenen circular economy transformatie steden ruimtelijke ordening infrastructuur. Getekend verslag van congres. Ronald van der Heide maakt ook infographics, strips, illustraties en sneltekenen

De regio Apeldoorn, Deventer, Zutphen zet zichzelf op de kaart als CleanTechRegio. Op 5 februari presenteerde de stedendriehoek deze animatie, gemaakt met tekeningen van mijn hand. Die maakte ik tijdens een werkconferentie waar ik optrad als live tekenaar. Tijdens deze werkconferentie werden ideeën ontwikkeld over een duurzame toekomst voor gemeentes en bedrijven in de regio.

De presentatie van de animatie vond plaats op het congres CleanTechTomorrow in Apeldoorn, waar ik eveneens optrad als live tekenaar. CleanTechTomorrow is een jaarlijks terugkerend evenement dat volop aandacht schenkt aan schone technologieën en de circulaire economie.

animatie cleantech live tekenen werksessie clean tech circulaire economie duurzaamheid sneltekenaar beeldverslag infographics stedendriehoek

   sketchnotes van één van de deelsessies tijdens de werkconferentie 

Mijn eerste strips publiceerde ik in 2004 in De Inkpot, Utrechts beeldblad. Na 4 jaar hield het blad het voor gezien en ging De Inktpot als stripmakerscollectief door. Met De Inktpot ging ik bijvoorbeeld op ontdekkingsreis naar de Turkse stripwereld, uitmondend in de reizende tentoonstelling Turkartoon. Ook maakte ik twee historische strips over De Vrede van Utrecht; op dit moment zijn we bezig met een historische strip over de heilige Cunera, beschermheilige van Rhenen.

Maar dat allemaal terzijde. De Inktpot als beeldblad is terug! Niet als blaadje, maar als e-zine. En ik maakte daarvoor onderstaande strip in de stijl van de klare lijn. En het hele e-zine is tot 11 februari gratis te downloaden via deze link. En dan heb je alle strips op hoge resolutie. Geen zin om te downloaden? Lees onderstaande strip en klik op de afbeeldingen voor vergrotingen.

strip klare lijn striptekenaar infographics Utrecht

1

strip klare lijn stripmaker striptekenaar Utrecht

2

strip klare lijn inktpot Utrecht striptekenaar infographics3

De NHTV (nu BUAS) in Breda vroeg mij of ik één tekening hun opleiding Built Environment kon verbeelden. De tekening wordt gebruikt als onderdeel van de communicatie naar toekomstige studenten. De tekening dient als praatprent, aan de hand waarvan verteld kan worden waar de opleiding over gaat. De verschillende jaargangen zijn uitgebeeld, de verschillende studierichtingen, excursies, stages, externe docenten, het plezier van het studentenleven, noem maar op.

Een grote plaat die op posterformaat pas echt goed tot zijn recht komt. Zo’n computerscherm is dan toch maar een onhandig klein ding. Maar anderzijds, een tekening verknippen doet met de computer geen pijn. Daarom eerst een totaaltekening en daarna twee knipsels van de tekening. Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten.

praatprent of visualisatie van opleiding stedenbouwkundige illustrator NHTV Breda hogeschool infographic stedenbouwkunde verkeerskunde planologie internationaal ruimtelijke ordening

praatprent of visualisatie van opleiding stedenbouwkundige illustrator NHTV Breda hogeschool infographic stedenbouwkunde verkeerskunde planologie internationaal  ruimtelijke ordening

praatprent stedenbouwkundige illustrator NHTV Breda hogeschool infographic stedenbouwkunde verkeerskunde planologie internationaal

Vorig jaar vroeg topconsortium TKI Gas (Rijksoverheid) mij of ik visualisaties wilde maken over de toekomst van gas. Een vraag die ik in eerste instantie aarzelend beantwoordde; ik heb weinig op met een toekomst voor fossiele brandstoffen. Maar doorpratend bleek dat gas juist een belangrijke rol kan spelen in de transitie naar hernieuwbare energie. Sterker nog, Nederland heeft zo’n sterke positie als “gasland”, dat het relatief weinig moeite en geld hoeft te kosten om over te gaan op hernieuwbare energie. Als je de huidige kennis en leidingen maar benut. En als de politieke wil er maar is…

Ik was overtuigd en maakte vijf visualisaties die de technische processen plaatsen in de alledaagse omgeving.

Visualisatie in vogelvlucht hernieuwbare energie biomassa en groen gas. Ronald van der Heide is illustrator, striptekenaar en live tekenaar (sneltekenaar). Complexe thema’s en informatie vat hij in heldere tekeningen, cartoons, een visueel verslag, strips en infographics. Smart grids (klik voor vergroting)

Visualisatie in vogelvlucht hernieuwbare energie biomassa en groen gas. Ronald van der Heide is illustrator, striptekenaar en live tekenaar (sneltekenaar). Complexe thema’s en informatie vat hij in heldere tekeningen, cartoons, een visueel verslag, strips en infographics. Power2Chemicals (klik voor vergroting)

Visualisatie in vogelvlucht hernieuwbare energie biomassa en groen gas. Ronald van der Heide is illustrator, striptekenaar en live tekenaar (sneltekenaar). Complexe thema’s en informatie vat hij in heldere tekeningen, cartoons, een visueel verslag, strips en infographics. Mobiliteit (klik voor vergroting)

Visualisatie in vogelvlucht hernieuwbare energie biomassa en groen gas. Ronald van der Heide is illustrator, striptekenaar en live tekenaar (sneltekenaar). Complexe thema’s en informatie vat hij in heldere tekeningen, cartoons, een visueel verslag, strips en infographics. Green decommissioning (klik voor vergroting)

Visualisatie in vogelvlucht hernieuwbare energie biomassa en groen gas. Ronald van der Heide is illustrator, striptekenaar en live tekenaar (sneltekenaar). Complexe thema’s en informatie vat hij in heldere tekeningen, cartoons, een visueel verslag, strips en infographics. hergebruik CO2 (klik voor vergroting)

Visualisatie in vogelvlucht hernieuwbare energie biomassa en groen gas. Ronald van der Heide is illustrator, striptekenaar en live tekenaar (sneltekenaar). Complexe thema’s en informatie vat hij in heldere tekeningen, cartoons, een visueel verslag, strips en infographics. Green Gas (klik voor vergroting)

Waterschap Rivierenland vroeg mij om tijdens hun jaarlijkse netwerkbijeenkomst een beeldverslag te maken. Een bijeenkomst die niet alleen maar ging over waterhuishouding, maar ook over allerlei ruimtelijke processen en maatschappelijke ontwikkelingen die daarbij komen kijken.

Zie onderstaand het verslag (klik op afbeelding voor vergroting).

Sketchnotes/sneltekenen/beeldverslag waterschap Rivierenland | Ronald van der Heide is stripmaker, snel tekenaar, cartoonist op locatie en maakt infographics. Beeldverslag over ruimtelijke en maatschappelijke processen, maakt complexe processen helder en inzichtelijk.

De gemeente Woerden organiseerde op 9 september de bijeenkomst ‘Deskundigen gezocht! welke techniek houdt Kanis hoog en droog?” Mij werd gevraagd als live tekenaar te komen sneltekenen en een getekend verslag van de bijeenkomst te maken.

Aanleiding van de bijeenkomst is de bodemdaling in het veenweidegebied. Met als gevolg wateroverlast bij hevige neerslag. Een probleem waar Woerden mee te maken heeft. En niet alleen Woerden, maar ook veel andere gemeentes in het Groene Hart, delen van Flevoland en delen van Friesland. Een urgent probleem dus.

Onderstaand het getekend verslag van de bijeenkomst.

(klik op afbeelding voor vergroting)

Ronald van der Heide | stripmaker, snel tekenaar, illustrator. Visueel verslag (sketchnotes) tijdens sneltekenen op 9 september 2014  van bijeenkomst in Woerden over ruimtelijke ordening, landschap, stedenbouw, waterhuishouding en bodemdaling.

In juni tekende ik voor de bijeenkomst “gezond werken met gevaarlijke stoffen” georganiseerd door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Na een plenaire start gingen de deelnemers met elkaar om tafel om te discussiëren hoe de procedures op dit moment zijn, wat de voordelen en wat de nadelen. Uit de discussies kwamen ideeën naar voren voor verbetering. De beste ideeën werden uitgewerkt in tekening, waarvan onderstaande er één is.

Ronald van der Heide is illustrator en strip maker. In heldere beelden brengt hij complexe informatie voor het voetlicht. Hij werkt veel live op locatie met onderwerpen op het vlak van duurzaamheid, chemie en wetenschap.

Op 4 juni maakte ik een live getekend verslag tijdens de Pimp Your Mind Lounge. De Lounge werd georganiseerd door Studium Generale van Universiteit Utrecht. Tijdens de middag vertelden promovendi over hun onderzoeken. Bekende wetenschappers gaven in interviews hun mening. En dat alles gelardeerd met muziek in de tuinen van het Universiteitsmuseum in Utrecht.

Al met al een afwisselende lounge, met onderstaand live getekend verslag als resultaat.

Live getekend verslag voor Studium Generale Universiteit Utrecht. Ronald van der Heide is sneltekenaar, visueel notulist, illustrator, stripmaker en maakt infographics. In opdracht van de universiteit Utrecht tekende hij dit verslag of visuele notulen. Met thema's als conomie, sociologie, geneeskunde, geschiedenis, duurzaamheid, energie, biologie en natuur.

Welke trends zijn er gaande? Welke maatschappelijke veranderingen staan ons te wachten?

In het kader van zijn 10 jarig bestaan organiseerde ROC Midden-Nederland een symposium over trends en ontwikkelingen. De trendverkenners van Fountainheads deden de aftrap met een lezing, waarna deelnemende bedrijven en organisaties zelf verder discussieerden.

Als sneltekenaar werd ik gevraagd live een verslag te tekenen. Onderstaand het resultaat.
Getekend verslag van trends in infographic. Ronald van der Heide illustrator, snel tekenaar, strips, infographics.

persoonlijke verhalen getekend in strip als onderdeel coachgesprek in veranderprocessen. Ronald van der Heide is striptekenaar en illustrator en heeft veel ervaring als sneltekenaar op locatie.

Arbodienst Cohesie heeft in hun trainingsprogramma SPIRIT! een soort coachgesprekken opgenomen. Bij die gesprekken zat ik als tekenaar. Ik tekende wat er gebeurde, legde vast wat mensen hebben meegemaakt en waar ze van dromen. Zodat ze er later nog eens op terug kunnen kijken en eraan herinnerd worden. Bijzonder, om verhalen rechtstreeks uit het hart zo op papier te zetten. En natuurlijk ongeschikt om met derden te delen. Om toch een indruk te geven, tekende ik bovenstaand verslag.

Gedonder in Groningen

Strip in Blauwe Kamer nr 1, 2014een strip over gaswinning in Groningen door Ronald van der Heide. Ronald is illustrator, striptekenaar en snel tekenaar.

Sneltekenaar bij processen, participatie en organisatie. Visual notes, cartoons infograpghics.

Nieuwe organisatiestructuren zijn vaak ingewikkelde processen, met bijbehorende emoties, verwachtingen en ideeën. Als sneltekenaar schuif ik regelmatig aan bij dit soort processen. Tekeningen zijn vaak ontwapenend, leggen de essentie vast en werken relativerend. En voor de deelnemers is vaak een hele eer dat hun zorgen en ideeën op zo’n prettige en aandachtige manier worden vastgelegd.

Op dit moment teken ik bijvoorbeeld voor de gemeente Haarlemmermeer. Veranderingen in de wetgeving in de zorg vragen om nieuwe organisatiestructuren op lokaal niveau. Tijdens bijeenkomsten maak ik verslag in cartoons, afspraken worden vastgelegd in een totaaltekening. De nieuwe organisatiestructuur, vastgelegd in een lijvig koersdocument, zal vervolgens worden samengevat in een samenhangende infographic samengevat. Helder en leesbaar voor iedereen.

Sneltekenaar bij processen, participatie en organisatie. Visual notes, cartoons infograpghics.

afspraken vastgelegd in één totaaltekening

Ronald van der Heide is striptekenaar, illustrator en sneltekenaar. Abstracte gedachten vertaalt hij in strips, infographics en illustraties. Daarnaast heeft hij veel ervaring in sneltekenen tijdens congressen, symposia en bijeenkomsten.klik op afbeelding voor vergroting

 
Het Utrechts Architectuurcentrum Aorta heeft jaarlijks programmalijnen, waarin zij een bepaald thema in de architectuur onderzoekt. Voor drie programmalijnen in 2013 vroeg Aorta mij daarbij een infographic/strip te maken. “Gastvrije Stad” was daar één van.

Infographic creativiteit Ronald van der Heide is illustrator, strip tekenaar en maakt infographics. In processen, en voor educatieve doeleiden. Onderwerpen zijn bijvoorbeeld natuur, duurzaamheid, creativeit. Deze illustratie hoort bij een lezing van Mark Mieras. infographic creativiteit – klik op afbeelding voor vergroting

Kunst Centraal biedt lezingen aan op basisscholen over het belang van creativiteit voor kinderen. Wetenschapsjournalist Mark Mieras vertelt wat creativiteit is, hoe het tot stand komt en waarom het belangrijk is. Kunst Centraal vroeg mij het verhaal van Mark Mieras en hun visie op creativiteit samen te vatten in een infographic. De infographic dient als poster bij de vooraankondigingen, en als handout voor de ouders.

Ronald van der Heide is illustrator, strip tekenaar en maakt infographics. In processen, en voor educatieve doeleiden. Onderwerpen zijn bijvoorbeeld natuur, duurzaamheid, creativeit. Spelregels voor natuurspeelpark “De Bleijke”

klik op afbeelding voor vergroting

In Hengelo (Gld.) ligt park “De Bleijke”, een natuurspeelpark. Het park brengt kinderen spelenderwijs in contact met de natuur en heeft zo ook een educatieve functie. Het bestuur wilde een flyer met de spelregels voor het park: wat mag er wel, wat mag er niet? Om de regels ook voor kinderen begrijpelijk te maken heeft het bestuur mij gevraagd de regels uit te tekenen.

De regels zijn in samenspraak met een aantal kinderen opgesteld. De regels zijn verwerkt in één grote tekening, die qua sfeer en plek gebaseerd is op het park zelf. Zo zie je de plattegrond op hoofdlijnen terug, en heb ik verschillende toestellen en elementen uit het park in de tekening geplaatst.

Zo worden redelijk algemene regels als “zorgen voor het park” en “dieren met rust laten” ineens heel specifiek voor park De Bleijke!

Krimpregio’s. Het houdt de gemoederen bezig. Daarom tekende ik een strip over krimp voor Blauwe Kamer.

Krimp heeft grote ruimtelijke gevolgen. Interessant dus voor planologen en stedenbouwers, de doelgroep van Blauwe Kamer. Het probleem reikt veel verder. Veel meer nog dan de ruimtelijke consequenties zijn de sociaal-economische gevolgen. Maar is het alleen maar kommer en kwel? Ook zie je dat er initiatieven worden genomen om de regio’s leefbaar te houden. Gelukkig maar. Maar of het allemaal snel genoeg gaat? Spannend.

strip krimpregio's. Ronald van der Heide is stripmaker, maakt infographics over ruimtelijke ordening, stedenbouw, landschapsarchitectuur, duurzaamheid.

Deel 1 van een tweeluik over de beeldvorming tussen oost en west, live getekend voor Universiteit Utrecht.

beeldverslag Studium Generale Universiteit Utrecht. Ronald van der Heide is sneltekenaar, live tekenaar, striptekenaar en maakt infographics. studium generale oostwestthuisbest 1 72 dl 2 studium generale oostwestthuisbest 1 72 dl 3 studium generale oostwestthuisbest 1 72 dl 4

droombeeld noordzee energietoekomstbeeld energie (klik voor vergroting)

Stichting De Noordzee (SDN) vroeg mij toekomstbeelden en infographics te maken. Directe aanleiding was het duurzaamheidsfestival Springtij, waar de SDN een masterclass verzorgde. SDN gebruikte de beelden en infographics om te laten zien hoe zij tegen de Noordzee aankijkt, en op welke manier zij haar doelen wil bereiken. En ja, goed uitgewerkte illustraties werken daarbij nu eenmaal het sterkst.

De illustraties zijn opgebouwd rondom de thema’s natuur, energie, visserij, scheepvaart en afval. Hoewel ik al aardig op de hoogte was van wat er speelt, was deze opdracht eigenlijk toch wel een stoomcursus Noordzee. Ik tekende diersoorten als de zeedonderpad en zeeanjelier, weet nu het verschil tussen verschillende soorten boten – van wind aangedreven containerschepen tot tankers, van kotters tot trawlers – en ben nu aardig ingewijd in verschillende vismethodes.

De infographics vormen toelichtingen bij hoe SDN werkt en welke procesmatige aspecten er spelen. Door ze redelijk los en speels te maken nodigen ze uit tot reactie, tot meedenken en tot debat. Precies waarvoor ze bedoeld zijn.

Ronald van der Heide is illustrator, strip tekenaar, sneltekenaar en maakt infographics. Onderwerpen als natuur, duurzaamheid, energie en processen staan centraal in zijn werk.

toekomstbeeld natuur (klik voor vergroting)

Ronald van der Heide is illustrator, strip tekenaar, sneltekenaar en maakt infographics. Onderwerpen als natuur, duurzaamheid, energie en processen staan centraal in zijn werk.

toekomstbeeld scheepvaart (klik voor vergroting)

Ronald van der Heide is illustrator, strip tekenaar, sneltekenaar en maakt infographics. Onderwerpen als natuur, duurzaamheid, energie en processen staan centraal in zijn werk.

infographic afval (klik voor vergroting)

02092013 - hoogvenen

Het gaat niet goed met de Nederlandse hoogvenen, las ik op 29 augustus in Trouw. Ze zijn ongezond. Om te onderzoeken hoe ze weer beter gemaakt kunnen worden, reizen wetenschappers af naar Estland. Want daar zijn ze dus nog wel gezond.

Los van of de hoogvenen daar gezond zijn, ze zijn vooral heel erg indrukwekkend. Immense veenkussens van meer dan 10 meter dik met een oppervlakte van tientallen vierkante kilometers. Je komt er nauwelijks, alleen te voet. De tocht er naar toe: een kronkelig pad door een bos, een krakkemikkige trap op en dan… de immense wijdsheid. Een mooie sequentie van beelden, op zichzelf al een korte strip of een film.

Jammer dat de echte hoge hoogvenen in Nederland verdwenen zijn. Turfwinning. Laat dat kleine beetje van wat er nog van over is dus maar vooral weer gezond worden.

19082013 - emmercompascuum(TX)

Emmercompascuüm. Een paar jaar geleden fietste ik er, onderweg op mijn fietstocht van Utrecht naar Malmö. Op de laatste weg voor de grens, links Nederland, rechts Duitsland. Armzalig landschap: kleine huisjes, schrompelige berken langs de weg, zelfs de koeien leken magerder dan in de rest van het land. Anarchie op de erven: wegroestende auto’s – vaak van Amerikaanse origine -, caravans, onduidelijke aanbouwsels en soms gewoon zooi. De achterkant van Nederland.

Vandaag klikte ik op Spotify naar het album Junky Star van Ryan Bingham. Op country-leest geschoeide muziek, stoffig en gruizig gespeeld. De sfeer van oude Amerikaanse auto’s, troosteloosheid, zelfkant, de geur van de woestijn. Ik moest denken aan Emmercompascuüm. Drenthe en Texas ineen. Emmercompascuüm (TX).

strip voor Blauwe Kamer 3, 2013

(tijdschrift voor landschapsarchitectuur en stedenbouw)

strip-blauwe-kamer-autodelen

uitnodiging voorstelling voorleesexpress 26 mei 2013 lowres

Op 26 mei 2013 organiseert Soroptimisten Catharijne een benefietvoorstelling voor “Voorleesexpress” in Paushuize in Utrecht. Mooi goed doel, mooie locatie en het idee om in lijn met het principe van “Voorleesexpress” voor te lezen aan publiek sprak me ook aan. Dus daar maakte in graag het affiche voor. Zonder teveel opmaak in de computer en een zomerse feel good sfeer. Na afloop wordt de poster geveild. Ook die opbrengst gaat naar “Voorleesexpress”.

Klik hier voor meer informatie over “Voorleesexpress”

Strip voor Blauwe Kamer 1, 2013,

(tijdschrift voor landschapsarchitectuur en stedenbouw)

strip-blauwe-kamer-fietsen

illustratie-aubergine“Ida met aubergines” – een Gesamtkunstwerk van mijn dochtertje Ida en ik. Ida is twee-en-een-half en tekent graag. Ze pakt haar potloden en maakt met ferme halen haar tekening. Daarbij vertelt ze heel precies wat ze tekent, (op het moment vooral aubergines), maar is nog niet in staat om de daadwerkelijke verbeelding te maken. De lol van het tekenen zit dus nog vooral in het lekker krassen en het verhaal erbij vertellen.

Hoe zit dat eigenlijk met de ontwikkeling van het tekenen bij kinderen?

Op deze site vind je een mooi overzicht.

landschapsarchitectuur-nieuw-landgoed-Domensteyn-lufo

In opdracht van H.J. van de Boom Holding heb ik het voorlopig ontwerp gemaakt voor een nieuw landgoed in het Langbroekerweteringgebied.Het voorlopig ontwerp is vertaald in een voorontwerp bestemmingsplan en ligt momenteel ter inzage.

Het Langbroekerweteringgebied vormt onderdeel van het nationaal landschap rivierengebied, en heeft een hoge cultuurhistorische en landschappelijke waarde. In een intensief proces met de gemeente Wijk bij Duurstede, de provincie Utrecht, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden is gekomen tot een breed gedragen en enthousiast ontvangen ontwerp.

Meer informatie >>

Print

infographic-vallende-blaadjes

ei

Print

berken

in de zomer van 2012 heb ik een aantal maanden 3 dagen in de week een song vertaald in een beeld. onderstaand mijn favorieten.

180621012 - Run-DMC copy

24072012 penguin cafe orchestra
30062012 john denver
25062012 - Buck Owens
11062012 - CSNY

vandaag is het dan zover, mijn nieuwe site is online!

de blog vult zich de komende tijd vanzelf. kijk ook eens op mijn oude blog: ronaldvanderheide.blogspot.com